Problem czułości i powtarzalności odczynu Nelsona

Odczyn Nelsona jest metodą serodiagnostyczną odznaczającą się wybitną czułością. Do niedawna uważano, zgodnie z wynikami badań licznych autorów omówionych obszernie w pracach Lesińskiego, Kogoja, Nielsena, Beermana, Delacretaza, że czułość odczynu Nelsona, począwszy od pierwszych tygodni drugiego okresu kiły, przewyższa znacznie czułość innych odczynów kiłowych. Jak wynika z badań przedstawionych w rozdziale o odczynie immunofluorescencji krętków, w ostatnich latach wykazano, że odczyn ten i jego modyfikacja absorpcyjna odznacza się wyższą czułością, niż odczyn Nelsona. Początkowo sądzono również, że odczyn Nelsona pozostaje wybitnie dodatni do końca życia u wszystkich chorych na kiłę i krętkowice tropikalne — z wyjątkiem osób leczonych we wczesnym okresie zakażenia. Przeprowadzone w ostatnich latach badania wskazują na konieczność rewizji poglądów na czułość odczynu Nelsona w późnych okresach kiły i dowodzą możliwości samoistnego ustępowania immobilizyn w późnych okresach zakażenia. Zagadnienie czułości odczynu Nelsona, w porównaniu z czułością innych odczynów krętkowych i klasycznych, w poszczególnych okresach kiły zostanie omówione szczegółowo w rozdziale o interpretacji diagnostycznej wyników badań serologicznych. Czułość odczynu unieruchamiania krętków zależna jest od szeregu różnorodnych czynników. Powtarzalność odczynu Nelsona wykonywanego przy użyciu identycznej techniki i przez tą samą pracownię wykazuje pewne wahania. Jeszcze większe różnice powtarzalności występują w przypadku badania tej samej surowicy przez pracownie posługujące się odmiennymi modyfikacjami odczynu unieruchamiania krętków. Różnice te dotyczą głównie wysokości miana odczynu, a w przypadku badania surowic zawierających jedynie nieznaczną ilość immobilizyn — również wyników jakościowych. Nelson ocenili przeciętne odchylenie miana ilościowego, przy powtarzanych wielokrotnie badaniach surowic wybitnie dodatnich, na 25,7%, Portnoy — na 67,7% Chorpening — na 35%, Harris — na 63,1%, a Wilkinson — na 20%. Mniej wyraźne, ale ze względów diagnostycznych bardziej istotne są różnice powtarzalności wyników jakościowych. Jak wynika z tabeli przedstawiającej badania kilku większych pracowni nelsonowskich, odsetek surowic wykazujących w powtarzanych badaniach odmienne wyniki jakościowe waha się od 2,5 do 5,4%.Na czułość i powtarzalność odczynu Nelsona wpływają głównie następujące czynniki: a) trudność standaryzacji antygenu krętkowego; b) różnice w składzie sztucznego podłoża; c) zmienne cechy dopełniacza; d) długość okresu inkubacji; e) działanie lizozymu i innych enzymów.